घरबाट आमाको फोन आयो । आवाज सुन्नेबित्तिकै झसङ्ग भएँ र दसैं सम्झिएँ । बूढी आमाले बालापनको सम्झना गराउँदै ‘ए छोरा ! अब तँ घर आइजा, तेरो कमाइ अब खान्नँ’ भनिन् ।
बझाङ घर भएका दिलबहादुर दसैंको मुखमा आमा सम्झँदै भन्छन्, ‘साहुले बिदा दिँदैन, अब नयाँ सालमा आऊँला भन्दै फोन राखिदिएँ ।’
दिलबहादुर घर नफर्किएको सात वर्ष भयो । कमाइ राम्रो नभएका कारण चाडबाडमा समेत घर फर्कन नपाएको उनको गुनासो छ ।
‘घर जाऊँ भने यो पापी पेट कसरी पाल्ने भन्ने चिन्ता, बूढी, एक छोरा र म हामी तीन जना छौं । यतै मीठो मसिनो खाएर दसैं तिहार मनाउनुपर्ला,’ दिलबहादुर भन्छन् ।
बिहान ६ बजेबाट राति १० बजेसम्म सरसफाइको काम गर्दै उनका हरेक दिन बैंङ्लोरस्थित एक अपार्टमेन्टमा बित्छन् । सरकारले स्वदेशमा काम गरेर खाने वातावरण नबनाएसम्म घर फर्किन मुस्किल रहेको उनी बताउँछन् ।
दिलबहादुरजस्ता धेरै प्रवासी नेपालीहरू अहिले भारतका विभिन्न शहरमा दसैंनजिकै आइरहँदा खल्लो महसुस गरिरहेका छन् । घर आउन मन भए पनि आर्थिक अवस्था नाजुक भएकाले उनीहरू दशैंलाई दशाका रूपमा सम्झने गर्दछन् ।
परिवारसँग गएका त केही मीठो मसिनो ल्याएर सँगै बसी टीकाजमरा गर्दै आशीर्वाद आदानप्रदान गर्दछन् तर एकल जीवन गुजार्नेहरूलाई उही साहुको ड्युटीको प्यारो हुनुपर्ने बाध्यता छ ।
बैतडीका ईश्वर अवस्थी सामाजिक सञ्जाल हेर्दै दसैं आएको थाहा भएको बताउँछन् । उनी भन्छन्, ‘घर सम्झँदा आँशु बग्न थाल्छ ।’
परदेशमा बस्न मन नभए पनि बाध्यताले साहुको ड्युटी गर्नुका पीडा उनीहरूका आँखामा प्रस्टै देखिन्थे । ठूलाठूला अपार्टमेन्ट, भवनको एक गेटमा रातदिन बिताउनेहरू विगतमा गाउँघरमा चङ्गा उडाएको, पिङ खेलेको, खसी ढालेर रमाइलो सम्झदै काममा ब्यस्त छन् ।
बैङ्लोरको आईटी रोडस्थित एक अपार्टमेन्टमा काम गर्दै आएका बझाङका सुरेन्द्र रावलले सामाजिक सञ्जालमा ‘नमुछे आमा दहीमा टीका...’ गीतको टिकटक भिडियो बनाएर पोस्ट गरे । उनको मनमा दशैं भित्रिँदा पनि घर पुग्न नपाएको पीडा प्रष्टै झल्किन्छ ।
‘घर जान मन नभएको होइन, घरमा बुढा भएका आमाबुबा र ससाना भाइहरू छन्,’ उनले शिलापत्रसँग भने, ‘अलिकति लत्ताकपडा घर पठाएको छु, अब यसैमा चित्त बुझाउनुपर्ला ।’
पश्चिम नेपालको आधाभन्दा बढी जनसंख्या हाल भारतमा छ । केही नेपाली घर फर्किसके । केही अझै काममा ब्यस्त छन् । आफ्नै देशमा गरिखाने वातावरण बनाइदिन उनीहरू सरकारलाई आग्रह गरिरहन्छन्, हरेक दसैंमा ।
मुम्बईबाट नेपाल फर्कंदै गरेका अछामका कमल साउद भन्छन्, ‘देशमा काम पाइने भए हामी यसरी अर्काको देशमा आउने थिएनौं । दुई÷चार वर्ष त जसोतसो ड्युटी गरेरै बिताएँ तर यसपालि सहनै नसकी जागिरै छोडेर घर आएँ ।’
रोजगारीको सिलसिलामा भारतमा बसोबास गरिरहेका नेपालीले प्रवासमा आफ्नै किसिमले दसैं मनाउँछन् । तर, त्यो दसैं सधैं खल्ला हुन्छ, किनकि उनीहरुसँगको रातो टीका थाप्ने र लगाइदिने आफन्त र मान्यवर छैनन् ।
हरेक दसैंमा उनीहरूको एउटै प्रश्न हुन्छ– सरकार स्वदेशमै गरिखाने वातावरण कहिले बन्छ ?
प्रकाशित मिति: आइतबार, असोज १९, २०७६ १४:५२
