माओवादी र एसले काङ्ग्रेसलाई धुरी मानेर हिँड्दासम्म मिलन सम्भव छैन : ईश्वर पोखरेल (अन्तर्वार्ता)

नेकपा एमालेका वरिष्ठ उपाध्यक्ष ईश्वर पाेखरेलसँग याे अन्तर्वार्ता गर्न पार्टीकाे नयाँ मुख्यालय च्यासल जाँदा उनी माथिल्लाे तलाकाे कार्यकक्षमा बसिरहेका थिए । यसअघि शक्तिशाली महासचिव चलाएर आएका उनी पदीय हिसाबले अहिले माथि, तर जिम्मेवारीका हिसाबले तुलनात्मक खुकुलाे अवस्थामा छन् । स्थानीय चुनावका बेला उनकाे आवाज त्यस्ताे ख्याल गर्नुपर्ने गरी उस्ताे सुनिएन । उनै पाेखरेलसँग शिलापत्रका प्रधान सम्पादक बसन्त बस्नेतले गरेकाे कुराकानीः

तपाईं दुई कार्यकाल महासचिव भएकाे नेता वरिष्ठ उपाध्यक्ष हुनुभयाे । याे नयाँ भूमिका कस्तो हुँदोरहेछ ?

महाधिवेशन सम्पन्न भएको धेरै भइसकेको छैन । यो महाधिवेशनभन्दा पहिल्यै विधान महाधिवेशन गरेर हाम्रो संगठनात्मक व्यवस्थापनमा यो वरिष्ठ उपाध्यक्षको व्यवस्था गरिएको हो । वरिष्ठ उपाध्यक्ष भनेको वरिष्ठ हो, अध्यक्षपछिको दोस्रो पोर्टफोलियो । अध्यक्षको अनुपस्थितिमा अध्यक्षले गर्ने काम गर्ने विधान र नियमावलीमा व्यवस्था छ । मेरो किटानी जिम्मेवारी नीति अध्ययन प्रतिष्ठानमा छ । त्यो हाम्रो नयाँ अवधारणा हो, त्यसलाई मैले संयोजन गर्नुपर्नेछ । त्यसले राज्यका, पार्टीका नीतिलाई रिभिजिट, पुनःसंरचना गर्ने काम गर्छ ।

थिङ्क ट्याङकजस्तो ?

हो, यो थिङ्क ट्याङकजस्तो ।

अहिलेसम्म केके काम भयाे ?

मोटो अवधारणा आएको छ । निर्देशिका बनाउन जरुरी छ । त्यो बनाएपछि पार्टी केन्द्रले पारित गर्नुपर्छ । अनि हाम्राे बाँकी काम अघि बढ्छ ।

अध्यक्ष र महासचिवलाई बढी भूमिका दिएकाे हुन्छ पार्टी विधानले । यस्ताेमा बीचको भूमिका संयोजन गर्न कत्तिको सजिलो छ ?

दुई कार्यकाल म महासचिव भएँ । फेरि महासचिव हुने मेरो आफ्नै रुचि पनि थिएन, वैधानिक व्यवस्थाले पनि अनुमति दिँदैनथ्यो । मैले अर्को जिम्मेवारी लिनुपर्थ्यो । मेरो पृष्ठभूमि, मेरो भूमिकाका आधारमा म वरिष्ठ उपाध्यक्षका रूपमा रहेको हुँ ।

स्थानीय चुनाव प्रचारमा जहाँसुकै केपी ओली मात्र बोलेको सुनियो । बाँकी तपाईंहरूकाे आवाज किन सुनिएन ?

यसमा दुईवटा कुरा छन् । केपी ओली आमरूपमा सबै ठाउँबाट माग हुने । ओलीप्रतिको आकर्षण, जनताले देख्न, भेट्न र सुन्न चाहने । यो कुरालाई ख्याल गर्दै समयको चापाचाप हुँदाहुँदै पनि हामीले नै व्यवस्था गरेको हो, जनताको चाहनाअनुसार ।

काङ्ग्रेसलाई धुरी मानेको गठबन्धन रहुञ्जेल हामी माओवादी वा माधव नेपालले नेतृत्व गरेको समाजवादीसँग नजिक हुन सक्दैनौँ । म दोहोर्‍याएर भन्छु, गठबन्धनका दुईवटा खम्बा बनेकासँग हाम्रो सम्बन्ध नर्मल बन्दैन ।

दोस्रो कुरा, हामीहरू महासचिवजी, उपाध्यक्षहरू विष्णुजी, सुवास नेम्बाङजी र म पनि कति ठाउँमा गएका छौँ । तर स्वाभाविक छ, केपी ओलीको जुन डिमान्ड थियो जनस्तरबाट, त्यो कुरालाई ख्याल गरेर हामीले कार्यक्रमहरू बनाएका हौँ ।

जे भए पनि उहाँको एक्लो दौडधुप देखियो ।

त्यो एक्लो दौडधुप होइन । जहाँ जानु भो, त्यहाँका जनताले देख्न पाए, सुन्न पाए, बुझ्न पाए । त्यसले राम्रै परिणाम दियो । जानुभएको ठाउँमा राम्रै भएको छ ।

जति दाैडे पनि स्थानीय चुनावमा एमालेले सोचेजस्तो प्रदर्शन गर्न सकेन नि ?

एउटा बुझ्नुपर्ने कुरा, लोकप्रिय मतका आधारमा अहिले पनि एमाले अगाडि छ । मेयर, उपमेयर, अध्यक्ष, उपाध्यक्ष वा वडाध्यक्षकै मतबाट हेर्नुस्, लोकप्रिय मतमा अहिले पनि हामी नै अगाडि छौँ ।

यो त चित्त बुझाउने कुरा भयो । ०५१ सालकाे संसदीय चुनावमा सिट संख्या तपाईंहरूकाे बढी आए पनि पपुलर भाेट काङ्ग्रेसकाे बढी थियाे भनेजस्ताे भयाे ।

यो चित्त बुझाएको होइन । सिटको त मैले भनेर पनि पुष्टि हुँदैन । सिटको हिसाबमा त हामी स्वाभाविक रूपमा कम छौँ । लोकप्रिय मतको पाटोबाट मात्र मैले भन्न खोजेको । चित्त बुझाउन बल गरेको होइन । मैले यथार्थको एउटा पाटोलाई रिले गर्न खोजेको हुँ ।

हामी निर्वाचनमा भिडिरहँदा तिमी सक्छौ भने एक्लाएक्लै आऊ, हैन भने मिलेर आए पनि हामी लड्छौँ भनेर भन्यौँ । तर, एकातिर एक्लै एमाले अर्कोतर्फ गठबन्धन । कहीँकहीँ हामीले पनि स्थानीय आवश्यकताअनुसार कुनैकुनै ठाउँमा तालमेल भयो होला तर, गठबन्धन त झापाको दमकमा पनि देखियो नि । पाँच दल मात्र होइन, ६ दल मिलेर । कोकोसित थियो त्यो भन्नै परेन । त्यो खालको गठबन्धनसँग एमाले एक्लै लड्यो । एमालेलाई त सक्नै लागेका हुन् नि । एमालेलाई सके सिध्याउने, उठ्नै नदिने, टर्चलाइट लगाएर खोज्नुपर्ने भनेको होइन ?

गठबन्धन यसरी सशक्त रूपमा आउला भनेर सोच्नुभएको थिएन, हाे ?

हैन, गठबन्धन कुनै विचार सिद्धान्तमा होइन, एमालेविरुद्धको मुख्य उद्देश्यबाट निर्देशित हो । त्यसकारण पाँचवटा पार्टी एकठाउँ भएर आएको परिणाम हो । दोस्रो कुरा, चुनावको तयारीमा कतिपय हाम्रा पनि समीक्षा गर्नुपर्ने विषय छन् ।

पार्टीका शीर्ष नेताको वडामै पार्टीले हार्ने स्थिति कसरी आयो ?

पाँच दल मात्र होइन, ६ दलको गठबन्धनसँग पनि हामीले भिड्नुपर्‍यो । एमालेलाई त सक्नै लागेका हुन् नि । एमालेलाई सके सिध्याउने, उठ्नै नदिने, टर्चलाइट लगाएर खोज्नुपर्ने भनेको होइन ?

त्यस्तो पनि होइन । कुनैकुनै ठाउँमा त्यस्तो भयो होला । हामी मात्र होइन, अरु पार्टीका नेताकोमा पनि भएको छ । शेरबहादुर देउवाजी यहाँ बसेको पालिकामा पनि हार्नुभो, डडेल्धुराको वडामा पनि हार्नुभो । त्यसैले यो उदारणीय कुरा होइन । समग्रमा हामीले निर्वाचन परिणामको लेखाजोखा गर्नुपर्छ ।

सुरुमा तपाईंहरूले यसलाई धाँधली भन्नुभो । पछि अन्तर्घात भन्नुभो । परिणाम स्वीकार्न गाह्रो भएको हो ?

बुझाइ अलिकति तलबितल भयो । मैले तपाईंको प्रतिवाद गर्न खाेजेकाे होइन । हामीले निर्वाचनभन्दा पहिले, निर्वाचनको बेला, निर्वाचनपछि भएका धाँधली महासचिवको नामबाट जारी भएको वक्तव्यबाट भन्यौँ । परिणाम आइसकेपछि नस्वीकार्न आएको भन्ने बुझियो भने त्यो ठीक बुझिएन । सुरुवातदेखि नै हामीले भन्दै आएका हौँ । निर्वाचनलाई सके सार्ने नभए टार्न खोजियो । तर, केही नलागेपछि बल्ल निर्वाचन घोषणा गरियो । सानासाना कुरादेखि सिरिज अफ सेटिङका घटना छन् यहाँ । हामीले त्यसलाई ध्यानाकर्षण गरायौँ, प्रतिवाद गर्‍यौँ, जनतालाई जानकारी गरायौँ । निर्वाचनभन्दा पहिले, निर्वाचनको बेला, निर्वाचनपछि मतगणनाका क्रमका अनेक घटना हामीले उल्लेख गरेका छौँ । अन्तर्घातको कुरा त निर्वाचनको परिणामपछि जो देखियो नि । कतिपय यस्ता घटना पनि देखियो भनेर उल्लेख गर्‍या हो ।

अब यस्ता अन्तर्घात गर्नेहरूलाई कारबाही गर्नुहुन्छ कि यत्तिकै रहन दिनुहुन्छ ?

एउटा त समग्र समीक्षाका लागि पालिका, जिल्लाबाट आउनुपर्‍यो । त्यहाँबाट जे आउँछ, त्यसका आधारमा हामी यसको समग्र समीक्षा गर्छौं ।

चुनावी परिणामपछि तपाईंहरू एकीकृत समाजवादीप्रति नरम भएजस्तो, उहाँहरू पनि नजिक भएजस्तो लाग्छ । यो लागेको मात्र हो कि त्यस्तै हो ?

राजनीतिमा सम्बन्धहरू निरन्तर पुनर्गठित हुन्छन् । एकचोटि बनेका सम्बन्धहरू बिग्रिन्छन् । बिग्रेका सम्बन्धहरू बन्छन् । एउटा यो बुझ्नुपर्छ । तर, एकीकृत समाजवादी जुन मिसनमा छ, यही स्थिति रहिरहँदैन । हरेक चीज जडतामा रहँदैन, ठिङ्ग उभिँदैन । हेर्दै जाऊँ न ।

काङ्ग्रेसलाई धुरी मानेको गठबन्धन रहुञ्जेल हामी माओवादी वा माधव नेपालले नेतृत्व गरेको समाजवादीसँग नजिक हुन सक्दैनौँ । म दोहोर्‍याएर भन्छु, गठबन्धनका दुईवटा खम्बा बनेकासँग हाम्रो सम्बन्ध नर्मल बन्दैन ।

झलनाथ खनाल र माधव नेपालले काङ्ग्रेसले हामीलाई भोटर मात्र बनायो भन्नुभएछ ।

त्यो उहाँहरूको मामिला हो । मनमनमा केके भन्नुहुन्छ, हामी जान्दैनौँ ।

जिल्लाजिल्लामा कार्यपालिका निर्वाचन भइरहेको छ । यही मौकामा दुई दलनजिक हुन खोजेको हो ?

हामी निर्वाचनमा भिडिरहँदा तिमी सक्छौ भने एक्लाएक्लै आऊ, हैन भने मिलेर आए पनि हामी लड्छौँ भनेर भन्यौँ । तर, एकातिर एक्लै एमाले अर्कोतर्फ गठबन्धन । पाँच दल मात्र होइन, ६ दलको गठबन्धनसँग पनि भिड्यौँ नि ।

जहिलेसम्म यो अलोकतान्त्रिक षड्यन्त्रबाट खडा गरिएको गठबन्धनको स्तम्भ बनेर उहाँहरू उभिनुहुन्छ, त्यसबेलासम्म हाम्रो सम्बन्ध नर्मल हुन सक्दैन ।

अहिले माधव नेपालसँग कुरा भएको छ कि छैन ?

खै, कतै भेट भएको होला । बाई द वे भेट्या होला तर योजनाबद्ध भेट छैन ।

अनौपचारिक कुरा चलिरहेको हाे ?

यही ठाउँमा बस्ने, यति सानो देशमा यो नेता भेट्ने होला, त्यो नेता भेट्ने होला । नमस्कार पार्टीमा चल्ने अलग कुरा हो, अरु कुरा भएजस्तो मलाई लाग्दैन ।

अब तपाईंहरूसँगै जाने सम्भावना छ कि छैन ?

यो स्थिति रहुञ्जेल त हामी नयाँ ढंगले सम्बन्धलाई पुनर्व्यवस्थित गरेर अगाडि जान सक्छौँ कि सक्दैनौँ भन्ने कुरामा छलफल गर्नुको कुनै तुक छजस्तो लाग्दैन ।

एउटा कुरा क्लियर के हो भने यो गठबन्धन रहुञ्जेल, यसको महत्त्वपूर्ण स्तम्भका रूपमा उहाँहरू रहुञ्जेल हामी सँगै जान सक्दैनौँ ।

अघिल्लो चुनावमा पनि त्यस्तै भन्नुहुन्थ्यो । तर, त्यतिबेला पनि काङ्ग्रेससँग गठबन्धन सरकारमा रहँदारहँदै माओवादी र एमालेको गठबन्धन बन्यो । अहिले पनि के ग्यारेन्टी छ र ?

त्यतिबेला अहिलेजस्तो थिएन । सत्ता गठबन्धन टुटिसकेको थियो । उहाँहरूले चुनावी तालमेल यता गर्नुभो, तर सरकार छाड्नुभएन । शेरबहादुर देउवाजीले पोर्टफोलियो हटाएर बिनाविभागीय मन्त्री बनाएर राखिदिनुभयो । बिनाविभागीय भएर पनि उहाँहरू पछिसम्म बस्नुभयो । सोझो कुरा, यो गठबन्धनको वकालत गरुञ्जेल हामी सँगै हुन सक्दैनौँ ।

तपाईंहरूको आत्मसमीक्षा के छ ? एमालेबाट कहाँनिर कमजोरी भएको छ ?

हामीबाट कमजोरी त विभिन्न भएका होलान् । तर, यो अपराधको तुलनामा हाम्रा कमजोरी पनि हाराहारीमा राख्नेगरी सोध्नुभएको हो भने त्यो बेकार कुरा हो ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, जेठ १७, २०७९ १९:४४