सत्यमोहन जोशीले १ सय ३ वर्षको जीवन बाँचेर आइतबार संसारबाट बिदा भए । उनै सत्यमोहनको जीवनमा यस्ता घटनाहरू आए ती मृत्यु निम्त्याउने घटनाबाट उम्किँदै आएका थिए ।
प्रसङ्ग हो विसं २००१ साल । कठ्याङ्ग्रिँदो जाडो महिनामा सत्यमोहनले दोस्रो जीवन पाएको महसुस गरेका थिए । त्यतिबेला उनलाई आफू बाँच्छु भन्ने आश मरिसकेको थियो । लमजुङको अनकन्टार ठाउँमा उनी र उनका सहयोगीलाई औलो भयो । सहयोगीलाई त गाउँलेहरूले मृत घोषणा नै गरे ।
सहयोगीको शरीरलाई त खोलामा फाल्न भनी पठाइसकिएको थियो । 'शरण परेर बसेको मलाई घरबेटीले मरिकाटे भित्र पस्न दिएनन् । बाहिर पेटीपालीमै बल्लतल्ल बास पाइयो । काठमाडौंदेखि बोकाएर लगेको क्याम्प खाट त्यही अड्याएर सिरकले मलाई डामडुम्म छोपिएको थियो । नजिकै आइसकेको मृत्युलाई पर्खिनुसिवाय अब अरु कुनै उपाय थिएन,' गिरिश गिरीद्वारा लिखित सत्यमोहनको आत्मकथाको पहिलो पृष्ठमा उल्लेख छ ।
त्यतिबेला सत्यमोहन पहिलो पटक काठमाडौं बाहिर हिँडेका थिए । त्रिचन्द्रमा बीए पढ्दापढ्दै जागिर सुरु गरेका सत्यमोहनलाई हाकिम भीमबहादुर पाँडेले तनहुँ र लमजुङ जिल्लाको सर्भे गर्न खटाएका थिए । सर्भेका क्रममा उनी
रिसिङघिरिङतिर उक्लेका थिए ।
जबकि औलोको महामारी हुनु त्यतिबेला ज्यान जाने जोखिम हर मानिसलाई थियो । त्यस्तो बेलामा पनि सत्यमोहन काममा खटिएका थिए । तनहुँको त्यो दक्षिणी भेगमा पुगेपछि उनी र उनका सहायकलाई अचानक ज्वरोले च्याप्यो । 'एकातिर एकोहोरो मृत्युञ्जय पाठ चलिरहेको छ । अर्कोतिर म धुम्धुम्ती अन्तिम समयको प्रतीक्षा गरिरहेको छु । उता साथमै आएको सहायकलाई मरिसकेको भनेर तल खोलामा फाल्न लगिसकिएको छ,' उनको आत्मकथामा लेखिएको छ ।
औलोसँगै सत्यमोहनलाई विषाद पनि लाग्न थाल्यो । उनी थला परे । उनले विस्तारै-विस्तारै अब जिउ नै छैन भन्ने अनुभूत गरे । त्यो अनकन्टार पहाडमा औषधिमूलोको कुनै सम्भावना थिएन । मृत्यु पर्खेर बसिरहेका सत्यमोहनसँग बाँच्ने आशा झिनो थियो ।
'केही दिनअगाडि मैले डोरमा खटिएर कास्की गएका साथी धनबहादुर अधिकारीका नाममा एउटा पत्र पठाएको थिएँ । त्यो पत्र पुग्ला-नपुग्ला वा उनले पाउलान्-नपाउलान् भन्ने कुराको केही ठेगान थिएन । त्यसमाथि पाइहाले पनि त्यो अनकन्टारमा मलाई हेर्न को आउला ? मलाई आशै थिएन । तर, एक दिन नचिताएको कुरा भइदियो । मेरा निम्ति भनेर पोखरादेखि खटाइएको टोली हल्ली र खल्ली गर्दै गाउँमा आइपुग्यो । टोलीमा जमदार, सुवेदारदेखि मिलिसियाका सिपाहीहरू पनि थिए । डोरमा खटिएको आफूसँगैको साथी मर्न लागेको थाहा पाएपछि धनबहादुर अधिकारीले तत्काल दौडादौड गरी मानिस खटाइदिएका रहेछन् । सिपाहीको लस्कर रातसाँझ गरेरै मलाई भेट्न आइपुग्यो । मेरो हालत देखेर उनीहरू अवाक् भए,' आत्मकथामा लेखिएको छ ।
टोलीले उनीहरूलाई बोक्ने मानिस ठिक्क पारे र डोकोलाई काटेर पछाडि खुट्टा झुन्ड्याउन मिल्ने गरी बनाए । संयोगवश मरेर खोलामा फालिसकेको बताइएको हाकु चा भन्ने साथी मरिसकेको छैन भन्दै फर्काइए ।
त्यसपछि सत्यमोहनलाई पनि आँट पलायो ।
त्यसको केही दिनमा सत्यमोहन र उनका सहयोगी दुवै तङ्ग्रिए ।
२००४ सालमा फैलिएको हैजा महामारी पनि सत्यमोहनले पार गरेका थिए । पाँच वर्षको उमेर छँदा विफर फैलिँदा पनि त्यसको सिकार भएका सत्यमोहन भाग्यले बाँचेका थिए । २००३ सालमै फिस्टुला भगन्दर पाकेर उनी मरणासन्न अवस्थामा पुगेका थिए । त्यतिबेला स्याङ्जामा रहेका सत्यमोहनलाई पाल्पास्थित अस्पताल लगियो ।
त्यसरी कलिलो उमेरमै मृत्युको मुखबाट उम्किएका सत्यमोहनको जीवनमा समयले बारम्बार परीक्षाहरू लिइरह्यो । २ वर्षअघि कोभिड महामारी फैलिरहेको बेला उनले आफू सय वर्ष कट्न पाउँदिन कि भन्ने संशय गरेका थिए ।
'यसरी विभिन्न प्रकोप र महामारी झेल्दै देख्दै अनि बारबार मृत्युको मुखमा पर्दापर्दै म सय वर्षभन्दा बढी बाँचेँ । बाँचेको जीवनलाई सकभर गन्तव्यतर्फको यात्रामा केन्द्रित गर्ने कोसिस गरेँ,' सत्यमोहनको आत्मकथाको ३०४ पृष्ठमा उल्खेख गरिएको छ ।
एक वर्षयता सत्यमोहनको स्वास्थ्यमा निरन्तर समस्या देखिन थाल्यो । स्वास्थ्यमा गम्भीर समस्या देखिएता पनि उपचारपश्चात पुन: सत्यमोहन तङ्ग्रिन्थे । सार्वजनिक समारोहमा जान्थे । तर, यसपटक भने सत्यमोहन फर्किएनन् । र, अब उनी सार्वजनिक समारोहमा कहिल्यै भेटिने छैनन् ।
ललितपुरस्थित आफ्नो घरमा कहिल्यै आराम गरिरहेको भेटिने छैनन् ।
तर, हाम्रो सम्झनामा भने उनी सधैँ बाँचिरहनेछन् ।
यी पनि पढ्नुस्:
देवकाेटा चुराेट तान्दै पैसाकाे भारी बाेकेर आइरहेका थिए, अनि मैले साेधेँ- ओहो के हो यस्तो !
धेरै कुराका सुरुवातकर्ता थिए सत्यमोहन
अधुरै रह्यो नेपालीले नोबेल पुरस्कार जितेको हेर्ने सत्यमोहनको सपना
सत्यमोहनको निधनमा सरकारले एक दिन बिदा दिने
सत्यमोहन जोशीको निधनबाट राष्ट्रले युगपुरुष गुमायो: कांग्रेस
प्रधानमन्त्री देउवासँगै अध्यक्ष प्रचण्डले दिए सत्यमाेहनलाई श्रद्धाञ्जलि
सत्यमोहनले किन गरेका थिए शरीर दानको घोषणा ?
शताब्दी पुरुष सत्यमोहन जोशीको निधन
प्रकाशित मिति: आइतबार, असोज ३०, २०७९ १४:२६
